Goed voorbeeld doet volgen

De Tweede Kamer heeft in september 2020 besloten een zelfstandig en onafhankelijk College van onderzoek integriteit in te stellen. Dit college gaat toezien op naleving van de Gedragscode integriteit door klachten te onderzoeken over overtreding van de code. Met de instelling van het college komt de Tweede Kamer tegemoet aan de roep om meer transparantie.

Als commissie zijn we erg blij met deze belangrijke stap die de Tweede Kamer heeft gezet. Het gebeurt regelmatig dat Tweede Kamerleden in opspraak komen. Bijvoorbeeld over niet opgegeven giften en geschenken, wachtgeld, of declaratie van reiskosten. Hoewel de kwesties niet allemaal even ernstig zijn, hebben ze een ding gemeen: ze leiden tot veel media-aandacht, tot overhaast getrokken conclusies en schaden iedere keer opnieuw het vertrouwen van de burger in de overheid. Daarom is iedereen erbij gebaat dat mogelijke integriteitsschendingen onderzocht, gewogen en beoordeeld worden.

Het belang van onafhankelijkheid

De Integriteitscommissie JenV onderscheidt zich op een belangrijk punt van veel andere commissies die ingesteld zijn voor vertrouwenskwesties en integriteitsissues. De Integriteitscommissie JenV is namelijk volledig zelfstandig en werkt onafhankelijk van het ministerie. Hier is indertijd door de medezeggenschap en de vakbonden op aangedrongen omdat er niet genoeg gebruikgemaakt werd van de bestaande interne mogelijkheden om integriteitskwesties te melden. Medewerkers hadden er onvoldoende vertrouwen in dat deze interne organen volledig onafhankelijk tot uitspraken konden komen.

De Integriteitscommissie JenV bestaat inmiddels een jaar. In het jaarverslag 2020 doen we als commissie uitgebreider verslag van onze werkzaamheden in 2020, maar uit eigen ervaring kunnen we inmiddels bevestigen hoe belangrijk het is dat wij volstrekt onafhankelijk werken. Weliswaar wordt de commissie bekostigd door het ministerie, maar verder is er geen enkele invloed op of bemoeienis met de besteding van dit budget of de werkwijze van de commissie. Het secretariaat is extern gevestigd, bij het CAOP, waardoor meldingen veilig verwerkt kunnen worden. Dit zorgt ervoor dat medewerkers eerder bereid zijn een melding te doen.

De verantwoordelijkheid van publieke organisaties

Het belang van integriteit stopt niet bij de muren van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Met grote regelmaat gaat het in de media over integriteitsissues. Dat kan gaan om een gemeente waar wethouders in de ogen van melders op een wel heel voordelige manier privégrond aankopen, of om banken die verdacht worden van betrokkenheid bij witwassen. Denk ook aan het ministerie van Financiën en de Belastingdienst, waar oneigenlijke selectiecriteria mogelijk leidden tot de kinderopvangtoeslagaffaire.

Nu zijn alle vormen van integriteitsschendingen even verwerpelijk en onaanvaardbaar, maar dat geldt des te meer voor integriteitsschendingen door politieke ambtsdragers, de overheid of publiek gefinancierde organisaties. Ze schaden namelijk het vertrouwen dat burgers hebben in de rechtstaat. En daarom hebben politieke ambtsdragers en publieke organisaties een grote verantwoordelijkheid om integriteitsregels op te stellen en mogelijke integriteitsschendingen op een onafhankelijke manier te onderzoeken en aan te pakken.

Wie volgt?

Het besluit van de Tweede Kamer om een onafhankelijk college te benoemen, verdient zeker navolging. Net als het besluit van het ministerie van Justitie en Veiligheid om een externe, onafhankelijke integriteitscommissie in te stellen. Wat ons betreft komt er voor andere ministeries en publiek gefinancierde organisaties ook een onafhankelijke commissie. Op deze manier krijgt integriteit de aandacht die het verdient.

Artikel van Edith Snoeij