Als de spaanders je om de oren blijven vliegen

Overal waar gehakt wordt, vallen spaanders. Maar wat als de spaanders je maar om de oren blijven vliegen? Als je als nieuwe medewerker niet geaccepteerd wordt in het team en merkt dat collega’s er andere regels op nahouden dan de regels die op papier staan?

Het gezegde ‘Waar (hout) gehakt wordt, vallen spaanders’ wordt al sinds de zestiende eeuw gebruikt. We begrijpen wat er met deze beeldspraak wordt bedoeld: niet te kleinzerig zijn, als even iets fout gaat niet meteen de hoogste boom in én een beetje een brede rug hebben. Want waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt.

Natuurlijk kun je af en toe geïrriteerd raken door iets wat op het werk gebeurt, maar het is goed om daar op een relativerende manier mee om te gaan. Daar wijst dit eeuwenoud gezegde op. Het wordt ánders als de spaanders in het rond blíjven vliegen en de hakkers zelf blijven herhalen dat dat er nu eenmaal bij hoort.

Dit beeld kwam bij mij op toen iemand vertelde dat hij door een aantal collega’s op het werk gepest werd en uiteindelijk mede daardoor geen vaste aanstelling kreeg. Wat was er gebeurd?

Eigen regels

Als nieuweling binnengekomen, ging deze medewerker enthousiast aan de slag. De eerste maanden was hij bezig om alle werkzaamheden door middel van een intensief intern opleidingsprogramma zo goed mogelijk onder de knie te krijgen. Maar hij kwam er al na enkele weken achter dat een aantal ‘oude rotten in het vak’ hem niet zo zagen zitten en dat zij een loopje namen met regels en interne afspraken. Ze pasten waar het hen goed uitkwam eigen regels toe, waardoor er in de ogen van deze medewerker sprake was van willekeur. Hij wilde het goed doen, maar raakte door deze handelwijze het spoor bijster.

Om problemen te voorkomen, ging de medewerker het gesprek aan met het groepje oudgedienden, maar hij ervoer dat ze dat nu niet bepaald op prijs stelden. ’Waar gehakt wordt, vallen spaanders, dus niet zo zeuren alsjeblieft!’ De nieuwe medewerker vroeg zich uiteraard af of hij een verkeerde toon had aangeslagen, of dat hij te vroeg of te eigenwijs was opgetreden. Hernieuwde pogingen om openhartig over de inhoud van de werkzaamheden te spreken, mislukten.

Pestgedrag met grote gevolgen

De senior collega’s lieten daarop steeds duidelijker merken dat ze de bemoeienissen van deze nieuweling niet accepteerden, ‘voor hem tien anderen’. De medewerker ervoer steeds gewiekster pestgedrag en collega’s werden tegen hem opgezet. Hij moest daarna ervaren dat ook zijn leidinggevende, alhoewel van goede wil, niet bij machte was om de oudgedienden tot gedragsverandering te bewegen. De informele macht van dat groepje was zo groot, dat hun manier van doen de maat der dingen was geworden.

Maanden gingen voorbij en het werd er niet beter op voor de medewerker. Toen puntje bij paaltje kwam en er een besluit moest vallen of hij geschikt was om een vaste aanstelling te krijgen, was de uitslag duidelijk. Einde dienstverband. Collega’s en zeker ook de senior collega’s hadden hun twijfel over de geschiktheid met nadruk overgebracht naar de leiding. ‘Waar gehakt wordt, vallen spaanders, én dit en dat heb je ook verkeerd aangepakt!’

De les uit deze casus

De les die uit deze casus getrokken kan worden, vind ik van belang voor potentiële melders én voor leidinggevenden. Overkomt jou zoiets als nieuweling, dan is het oude gezegde in het begin een prima richtlijn. Er vallen spaanders, jazeker, en in eerste instantie moet je niet meteen in de hoogste boom gaan zitten. Daarnaast is het nuttig te bedenken hoe je je irritatie en zorgen op een geschikte manier kunt overbrengen naar die collega’s. Maar als het daarna spaanders blijft regenen en de hakkers bejegenen jou respectloos, dan is het tijd om op te treden. Een officiële melding aan je leidinggevende is nodig: dat je dit erg vervelend en niet normaal vindt en dat je vindt dat er wat aan gedaan moet worden. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, maar toch is dit de beste weg, voor jou en voor de organisatie.

Een leidinggevende die serieus werk maakt van een dergelijke melding, krijgt hierna de kans de organisatie te verbeteren en te zorgen voor een veilig werkklimaat. Dat kan zelfs als er al langer een ingesleten werkwijze geldt van enkele ‘oude rotten in het vak’ die de zaak naar hun hand hebben weten te zetten. Een leidinggevende die dat doorbreekt, verstaat echt zijn of haar vak. Dat er dan af en toe nog eens een spaander valt, is oké.

Artikel van voormalig voorzitter Frank Kerckhaert